چکیده و عناوین پایان نامه بنده در" مورد بررسی اصطلاحات طبّی آثار عطّار نیشابوری"

تقدیر و تشکّر  :

گفتند :   « دشمن به پا نگاه می کند ،  تو چرا  !‌؟ »

گفتم :  « لبانم آیا شایستگی آن دارد ،‌ که در پایش به سجده اُفتد و گلبوسه بکارد ! »

دیدم آه ! آن که شکر خاک پا نتواند ، شکر نور دیده چون تواند !!

 شکر و سپاس خدای را  که در سایه سار بی دریغ الطافِ بی کرانه اش، در امنیّت و آسایش  روز را به شب و شب را به روز می رسانیم. خدایی که رنگ آمیز همه ی هستی ست ! 

پس از حمد و سپاس بی حد ، خدای سبحان را  بر خود وظیفه می دانم که از زحمات و تلاش های  تمام اساتید بزرگوار به خصوص: استاد حسن رستم زاد منصور، استاد اسماعیل خوشنویس، استاد محمود عمید،  دکتر احد پیشگر ، دکتر محمّد فرهمند و دکتر ابراهیم دانش ... که در طول دوران تحصیل، خداوند توفیق استفاده از محضر پر فیضشان را برایم عنایت فرمود تقدیر و تشکّر نمایم.

امّا به پاس « مَنْ لَمْ یَشْکُر الْمَخْلُوقَ، لَمْ یَشْکُرِ الْخالِقَ »  از تلاشها  و الطاف بی­شائبه­ی استاد ارجمند، جناب آقای دکتر احمد نورمند، که با راهنمایی­های عالمانه­ی خود، در پیمودن این راه دشوار، بزرگوارانه یاری ام کرد، تقدیر و تشکّر می کنم.

و از مشاوره­ی متواضعانه و بی­دریغ آقای دکتر فرامرز جلالت  که با سعه­ی صدر مرا در به ثمر رسیدن این پژوهش یاری دادند، سپاسگزاری می نمایم .

همچنین به جاست که در اینجا از خانواده ام که در این مدّت تمام دشواری ها را تحمّل کرده ، راه را بر من هموار نمودند نیز تقدیر و تشکّر نمایم .

در پایان هم از مدیر محترم گروه سرکار خانم، دکتر فاطمه شیخلووند و از تمامی کسانی که به نحوی در نگارش این پایان نامه با اینجانب همکاری نموده اند بی نهایت سپاسگزارم  .

فهـرسـت

	موضوع چکیده	صفحه 1
	مقدّمه	2
	فصل اوّل :  کلّیات تحقیق
1ـ1	پرسش اصلی پژوهش	3
1ـ2	بیان مسأله	3
1ـ3	فرضیه ها	5
1ـ4	پیشینه ی  پژوهش	5
1ـ5	روش کار	6
1ـ6	اهداف پژوهش	8
	فصل دوم  : ادبیّات و پیشینه
2ـ1	تعاریف لغوی و اصطلاحی طب ، تطوّر و تحول آن	9
2ـ1ـ1	تعریف طب و پیدایش آن ‌	9
2ـ1ـ2	تعریف طبّ قدیم یا سنّتی ‌	15
2ـ1ـ3	تاریخچه طبّ سنّتى ایران	15
2ـ 2	شرح احوال و آثار عطّار نیشابوری	23
2ـ2ـ1	برگی از زندگی عطّار نیشابورى	23
2ـ2ـ2	آثار عطّار نیشابوری‌	24
2ـ2ـ2ـ 1	اسرار نامه ‌	24
2ـ2ـ2ـ 2	الهی نامه	25
2ـ2ـ2ـ 3	تذکرة الاولیاء‌	26
2ـ2ـ2ـ 4	دیوان اشعار	27
2ـ2ـ2ـ 5	مختار نامه	27
2ـ2ـ2ـ 6	مصیبت نامه	32
2ـ2ـ2ـ 7	منطق الطّیر	33
	فصل سوّم : موادّ و روش ها
3ـ1	واژه های طبّی و پزشکی به کار گرفته شده در آثار عطّار	35
3ـ1ـ1	بیماری ها  و  واژه های مرتبط	35
3ـ1ـ2	داروهای درمانی	35
3ـ1ـ3	علائم  بیماری ها	36
3ـ1ـ4	علائم  زخم ها	36
3ـ1ـ5	دیگر اصطلاحات مرتبط با طبّ و پزشکی	36
3 ـ1ـ6	ابزار پزشکی	36
3ـ1ـ7	عطریّات	36
3ـ1ـ8	فلزّات و سنگ های معدنی  و خواصّ آنها	37
3 ـ1ـ9	توصیه های پزشکی	37
3ـ1ـ10	عقاید دینی و باور های عامیانه در پزشکی	37
3ـ1ـ11	بهداشت خانواده و اصطلاحات جنسی	37
3ـ2	نقایص، نارسایی های جسمی ، امراض و  بیماری ها	38
3ـ2ـ 1	نقایص و نارسایی های جسمی	52
3ـ2ـ1ـ 1	احول	52
3ـ2ـ1ـ 2	اعور	54
3ـ2ـ1ـ 3	اعمی	55
3ـ2ـ1ـ 4	اکمه	55
3ـ2ـ1ـ 5	الکن	56
3ـ2ـ1ـ 6	خصی کردن	56
3ـ2ـ1ـ 7	کچلی ،  کلی	57
3ـ2ـ1ـ 8	کری، ‌اصمّ	58
3ـ2ـ1ـ 9	کوری	61
3ـ2ـ1ـ 10	گوژی	70
3ـ2ـ1ـ 11	گنگی، اعجم	71
3ـ2ـ1ـ 12	لالی	74
3ـ2ـ1ـ 13	لنگی	76
3ـ2ـ1ـ 14	ملفوج	78
3ـ2ـ1ـ 15	نابینا	79
3ـ2ـ 2	امراض و بیماری های جسمی	83
3ـ2ـ2ـ 1	آبله	83
3ـ2ـ2ـ 2	آلزایمر (خِردسودگی)	85
3ـ2ـ2ـ 3	آماس ( ورم )	86
3ـ2ـ2ـ 4	استسقا	88
3ـ2ـ2ـ 5	اسهال	89
3ـ2ـ2ـ 6	برص	90
3ـ2ـ2ـ 7	بی خوابی	91
3ـ2ـ2ـ 8	بیهوشی و مدهوشی	94
3ـ2ـ2ـ 9	پُرخوری	99
3ـ2ـ2ـ 10	پرخوابی	101
3ـ2ـ2ـ 11	پیسی	102
3ـ2ـ2ـ 12	تب ،‌ تب دق	102
3ـ2ـ2ـ 13	تپش دل	108
3ـ2ـ2ـ 14	تیرگی چشم	109
3ـ2ـ2ـ 15	چشم زدگی	110
3ـ2ـ2ـ 16	چشم بیمار	115
3ـ2ـ2ـ 17	چشم درد	115
3ـ2ـ2ـ 18	حبس البول	117
3ـ2ـ2ـ 19	حرقت بول	117
3ـ2ـ2ـ 20	خستگی	118
3ـ2ـ2ـ 21	خماری	120
3ـ2ـ2ـ 22	خناق	126
3ـ2ـ2ـ 23	خوره	127
3ـ2ـ2ـ 24	داء الثعلب	129
3ـ2ـ2ـ 25	درد پُشت	129
3ـ2ـ2ـ 26	درد دل ، دل درد،	130
3ـ2ـ2ـ 27	درد سر ، سر درد	132
3ـ2ـ2ـ 28	درد سینه	135
3ـ2ـ2ـ 29	درد شکم	136
3ـ2ـ2ـ 30	درد دندان ، دندان درد	137
3ـ2ـ2ـ 31	دل بیمار ، بیمار دل ،	138
3ـ2ـ2ـ 32	رعشه	143
3ـ2ـ2ـ 33	زحیر	144
3ـ2ـ2ـ 34	سَبَل	146
3ـ2ـ2ـ 35	سرسام	147
3ـ2ـ2ـ 36	سرگرانی	148
3ـ2ـ2ـ 37	سرما خوردگی	149
3ـ2ـ2ـ 38	سوختگی	150
3ـ2ـ2ـ 39	سوزش ادراری	153
3ـ2ـ2ـ 40	شکستگی	155
3ـ2ـ2ـ 41	صداع	156
3ـ2ـ2ـ 42	صرع	157
3ـ2ـ2ـ 43	صفرایی	158
3ـ2ـ2ـ 44	ضعف دل	159
3ـ2ـ2ـ 45	غشی	160
3ـ2ـ2ـ 46	قولنج	161
3ـ2ـ2ـ 47	لاغری	162
3ـ2ـ2ـ 48	مار گزیدگی	163
3ـ2ـ2ـ 49	ورم	164
3ـ2ـ2ـ 50	ناخنک	165
3ـ2ـ2ـ 51	هاری ( جنون سگ)	166
3ـ2ـ2ـ 52	یبوست	167
3ـ2ـ2ـ 53	یرقان	168
3ـ2ـ3	بیماری های روانی	169
3ـ2ـ3ـ 1	آشفتگی	169
3ـ2ـ3ـ 2	افسردگی	170
3ـ2ـ3ـ 3	پری زده	173
3ـ2ـ3ـ 4	پریشانی	174
3ـ2ـ3ـ 5	جنون	177
3ـ2ـ3ـ 6	دیوانگی	181
3ـ2ـ3ـ 7	سرگشتگی	184
3ـ2ـ3ـ 8	سودایی	186
3ـ2ـ3ـ 9	وسواس	192
3ـ3	دارو های درمانی	194
3ـ 3ـ 1	آب	201
3ـ 3ـ 2	آینه	205
3ـ 3ـ 3	ابریشم	205
3ـ 3ـ 4	انگبین	206
3ـ 3ـ 5	اُشنان	207
3ـ 3ـ 6	بنفشه	208
3ـ 3ـ 7	بید	210
3ـ 3ـ 8	پیه	210
3ـ 3ـ 9	تباشیر ( طباشیر)	211
3ـ 3ـ11	ترنجبین	212
3ـ 3ـ12	تریاق ( تریاک)	212
3ـ 3ـ 13	حلوا	216
3ـ 3ـ 14	جلاّب	217
3ـ 3ـ 15	خاک	219
3ـ 3ـ 16	خاکستر	220
3ـ 3ـ 17	خرما	221
3ـ 3ـ 18	خشخاش	222
3ـ 3ـ 19	خِضاب	223
3ـ 3ـ 20	داغ	225
3ـ 3ـ 21	دنبه	227
3ـ 3ـ 22	درمنه	228
3ـ 3ـ 23	ذریره	228
3ـ 3ـ 24	روغن	229
3ـ 3ـ 25	ریحان	231
3ـ 3ـ 26	زعفران	233
3ـ 3ـ 27	زقّوم	235
3ـ 3ـ 28	زهر ، زهر قاتل	236
3ـ 3ـ 29	زهرگیا، زهرگیاه	243
3ـ 3ـ 30	زیت ، زیتون	244
3ـ 3ـ 31	زیره  ( زیره با )	245
3ـ 3ـ 32	سپند	246
3ـ 3ـ 33	سپندان	249
3ـ 3ـ 34	سرکه	250
3ـ 3ـ 35	سکبا	251
3ـ 3ـ 36	سم	252
3ـ 3ـ 37	سنجد	252
3ـ 3ـ 38	سیسنبر	253
3ـ 3ـ 39	شراب (= آب تلخ ،  باده، ،‌ می ، مل ، نبیذ)	253
3ـ 3ـ 40	شربت	264
3ـ 3ـ 41	شکر	269
3ـ 3ـ 42	شنگرف	272
3ـ 3ـ 43	شهد	272
3ـ 3ـ 44	شیر ‌	273
3ـ 3ـ 45	عسل	275
3ـ 3ـ 46	صَبِر	276
3ـ 3ـ 47	طباشیر	277
3ـ 3ـ 48	عُنّاب	277
3ـ 3ـ 49	غازه (آرایشی)	278
3ـ 3ـ 50	فقاع (فقّع)	278
3ـ 3ـ 51	قطران	280
3ـ 3ـ 52	قند	281
3ـ 3ـ 53	کافور	282
3ـ 3ـ 54	کرفس	284
3ـ 3ـ 55	گلاب	285
3ـ 3ـ 56	گل(گل سرخ )	288
3ـ 3ـ 57	گلشکر	289
3ـ 3ـ 58	گندنا	290
3ـ 3ـ 59	مرهم	290
3ـ 3ـ 60	مزوّر	294
3ـ 3ـ 61	مسهل	295
3ـ 3ـ 62	معجون	295
3ـ 3ـ 63	مُفرّح	297
3ـ 3ـ 64	موم	298
3ـ 3ـ 65	نُقل	300
3ـ 3ـ 66	نبات	301
3ـ 3ـ 67	نوش =  نوش دارو	302
3ـ 3ـ 68	نیل	304
3ـ 3ـ 69	وسمه (آرایشی)	305
4	فصل چهارم: تجزیه دو تحلیل	306
4ـ 1	عناصر اربعه ( مایه های چهار گانه )	306
4ـ 1 ـ 1	عناصر اربعه در آثار عطّار	310
4ـ 1 ـ 2	اخلاط و طبایع چهارگانه در آثار عطّار	313
4ـ 2	واژگان و اصطلاحات مرتبط با طبّ و پزشکی	316
4ـ 2ـ 1	علائم و نشانه های بیماری ها	316
4ـ 2ـ 2	علائم و نشانه های زخم	325
4ـ 2ـ 3	آزمایش دارو توسط دارو ساز	325
4ـ 2ـ 4	اشاره به ساختار چشم ، گوش،  بینی و زبان	326
4ـ 2ـ 5	تیمار = پرستار	327
4ـ 2ـ 6	بیمارستان، تیمارستان، دیوانستان، دیوانه جا	328
4ـ 2ـ 7	جان فزای	330
4ـ 2ـ 8	جرّاح  ،‌ جراحی کردن	330
4ـ 2ـ 9	جراحت	331
4ـ 2ـ 10	حجامت ،  حجّام	333
4ـ 2ـ 11	درد (الم ، درد ، دردمند ، درد و دارو، درد و درمان، درد و دوا)	334
4ـ 2ـ 12	درمان (= تسکین، تندرستی، تدبیر،  چاره،  دارو کردن،  شفا،‌ علاج ، معالجت ، معالجه)	347
4ـ 2ـ 13	رگ	358
4ـ 2ـ 14	ریش	361
4ـ 2ـ 15	زخم	361
4ـ 2ـ 16	قیفال	368
4ـ 2ـ 17	سرایت	369
4ـ 2ـ 18	صحّت ( راحت، سلامتی، عافیت )	369
4ـ 2ـ 19	حکیم ( طبیب،  معالج )	347
4ـ 2ـ 20	عطّار، عطّاری	378
4ـ 2ـ 21	فصّاد ، فصد	381
4ـ 2ـ 22	مبتلا	382
4ـ 2ـ 23	مجروح	383
4ـ 2ـ 24	معاینه	385
4ـ 2ـ 25	مغز و استخوان	385
4ـ 2ـ 26	نبض	386
4ـ 3	توصیه های طبّی و پزشکی	386
4ـ 3 ـ 1	پرهیز از افراط درخوردن عسل برای گرم مزاجها ( صفراوی ها)	386
4ـ 3 ـ 2	پرهیز از آب دادن به سوخته و مستسقی	387
4ـ 3 ـ 3	پرهیز از انداختن آب دهان در معابر	387
4ـ 3 ـ 4	پرهیز از پر خوری	387
4ـ 3 ـ 5	پرهیز از خوردن عسل با رشته	388
4ـ 3 ـ 6	پرهیز از روزه گرفتن برای بیمار	389
4ـ 3 ـ 7	پوشاندن اجساد برای جلوگیری از تعفّن	389
4ـ 3 ـ 8	تغذیه با شیر مادر	389
4ـ 3 ـ 9	تقویت جسم	390
4ـ 3 ـ 10	توصیه برای شاد زیستن	390
4ـ 3 ـ 11	حلوا و سودا	391
4ـ 3 ـ 12	خاصیّت پاک  کنندگی خاک و نمک	391
4ـ 3 ـ 13	خوردن غذا با دست	391
4ـ 3 ـ 14	خوش رویی با بیمار	392
4ـ 3 ـ 15	شستن دهان	392
4ـ 3 ـ 16	مصرف آب برای خون سازی بدن	392
4ـ 3 ـ 17	مصرف زعفران برای شاد بودن	393
4ـ 4	عطریّات	393
4ـ 4 ـ 1	بوی ، عطر	393
4ـ 4 ـ 2	حنوط	397
4ـ 4 ـ 3	عنبر	398
4ـ 4 ـ 4	عود	402
4ـ 4 ـ 5	غالیه	404
4ـ 4 ـ 6	مُشک	405
4ـ 5	ابزار مرتبط با طب و پزشکی	410
4ـ 5ـ 1	سرمه دان	410
4ـ 5ـ 2	غالیه دان	410
4ـ 5ـ 3	قاروره	411
4ـ 5ـ 4	قرابه	411
4ـ 5ـ 5	طاس	412
4ـ 5ـ 6	طشت	413
4ـ 5ـ 7	مجمر	414
4ـ 5ـ 8	نشتر	415
4ـ 5ـ 9	هاون	416
4ـ 6	عقاید دینی و باور های عامیانه در پزشکی	417
4ـ 6ـ 1	استفاده از مهرة مار	417
4ـ 6ـ 2	پری زده  ،‌ پری در شیشه دیدن	417
4ـ 6ـ 3	تأثیر کواکب بر احوال انسان	417
4ـ 6ـ 4	چشم زخم ، بد چشم	417
4ـ 6ـ 5	دعا برای درمان	417
4ـ 6ـ 6	دم شفا بخش عیسوی	420
4ـ 6ـ 7	دیوانه و  ماه	421
4ـ 6ـ 8	عیادت از بیمار  و به بالین بیمار رفتن	421
4ـ 6ـ 9	نعل در آتش انداختن	423
4ـ 7	فلزّات و سنگ های معدنی و خواصّ آنها	423
4ـ 7 ـ 1	آهن	426
4ـ 7 ـ 2	الماس	427
4ـ 7 ـ 3	توتیا	428
4ـ 7 ـ 4	زر ( طلا )	430
4ـ 7 ـ 5	زُمرّد	432
4ـ 7 ـ 6	سرمه	433
4ـ 7 ـ 7	سیماب	437
4ـ 7 ـ 8	شبه	438
4ـ 7 ـ 9	عقیق	439
4ـ 7 ـ 10	فیروزه	440
4ـ 7 ـ 11	کحل	441
4ـ 7 ـ 12	گوگرد	442
4ـ 7 ـ 13	گوهر( جوهر،  دُرّ ،  لؤلؤ ،  مرجان ، مروارید)	443
4ـ 7 ـ 14	لعل	447
4ـ 7 ـ 15	مس	452
4ـ 7 ـ 16	مهرة مار	453
4ـ 7 ـ 17	نقره ، سیم	454
4ـ 7 ـ 18	نمک	456
4ـ 7 ـ 19	یاقوت	458
4ـ 8	بهداشت خانواده  و  واژگان  و  اصطلاحات جنسی	461
4ـ 8 ـ 1	آبستن	461
4ـ 8 ـ 2	استحاضه	463
4ـ 8 ـ 3	پستان	464
4ـ 8 ـ 4	سیاه کردن نوک پستان	467
4ـ 8 ـ 5	حمل	467
4ـ 8 ـ 6	حیض، خون حیض	468
4ـ 8 ـ 7	دردِ  زه ، دردِ آبستنی	469
4ـ 8 ـ 8	رَحِم	471
4ـ 8 ـ 9	فرج	472
4ـ 8 ـ 10	مخنّث ، خنثی	473
4ـ 8 ـ 11	نطفه	475
5	فصل پنجم	476
5 ـ 1	نتیجه گیری	476
5 ـ 2	پیشنهاد ها	478
5 ـ 3	فهرست منابع و مآخذ	479
5 ـ 4	نشانه های اختصاری	480

چکیده انگلیسی                                                                                            483

چکیده :

مقوله ی طبّ و پزشکی و اصطلاحات مربوط به آن با توجه به این که عطّار خود طبیب و پزشک بوده چگونه انعکاس یافته است ؟

در گذشته بیشتر شاعران و نویسندگـان به بعضی از علوم و مشاغل زمان خود از قبیل طبّ، فقه، نجوم، دبیری و ... شناخت داشته و از آن در زندگی روزمرّه بهره جسته و از  اصطلاحات این علوم در آثارشان استفاده نموده؛ مضمون هایی بکر و بدیع آفریده اند.

یکی از این عناصر مهمّ مضمون ساز در اشعار شاعران پارسی گو ،  اصطلاحات طبّ و پزشکی و مفاهیم مربوط به آن است. با مطالعه ی اشعار شاعرانی چون :  ناصرخسرو، خاقانی، نظامی، مولوی، حافظ و دیگر شاعران به خوبی می توان به این امر واقف شد.

‌از میان شاعران پارسی گو، آثار عطّار نیشابوری با توجّه به این که خود طبیب و داروسازی حاذق بوده و بیشتر عمر خود را در کنار شعر، ‌به پیشه ی عطّاری و طبابت گذرانده است، از اهمّیّت وی‍ژه ای بر خوردار است. 

نوشته ی حاضر بررسی و شرح و توضیح اصطلاحات طبّی و پزشکی، آن عارفِ طبیب، آن عطرِ حبیب، آن سالکِ وادی عشق، آن عاشقِ بی درمان، شیخ فرید الدّین محمّد عطّار نیشابوری ست، که در پی درمان ،  هفت شهر عشق را ، طی نمود و بی خبر از خویشتن شد.

در این کار پژوهشی،  ابتدا اشاره ای به طبّ و پزشکی و تاریخ آن ـ به خصوص تاریخ طبّ در ایران ـ شده و بعد از معرفی مختصر سرگذشت این عارف وارسته، به اجمال  نگاهی به  آثارش  داشته  و در ادامه  به تشریح و توضیح اصطلاحات طبّی و پزشکی آثار عطّار از قبیل : بیماری ها، و داروهای درمانی و سایر موارد که به نوعی با  طبّ و پزشکی ارتباط دارد ،  شده است.

علاقه مندان به آثار عطّار به خصوص ادیبان و دانشجویان رشته ادبیات فارسی، می توانند با مراجعه به این نوشته با اصطلاحات پزشکی عطّار آشنا شده و از آن برای درک بهتر مفاهیم آثار این طبیب عارف بهره مند شوند.   

کلید واژه ها :  طبّ ،‌ ‌بیماری ،  داروهای درمانی ، آثار ،  عطّار

مقدّمه

بر نکته سنجان و صاحب نظران پوشیده نیست که: در گذشته، بیشتر شاعران و نویسندگان به بعضی از علوم  و مشاغل زمان خود از قبیل طبّ، فقه، نجوم، دبیری، ... شناخت داشته و از آن در زندگی روز مرّه بهره جسته و از  اصطلاحات این علوم در آثارشان استفاده نموده؛ مضمون هایی بکر و بدیع آفریده اند. یکی از این عناصر مهمّ مضمون ساز در اشعار شاعران پارسی گو، اصطلاحات طبّ و پزشکی و مفاهیم مربوط به آن است. با مطالعه ی اشعار شاعرانی چون : ناصر خسرو، خاقانی، نظامی ، مولوی، حافظ و دیگر شاعران به خوبی می توان به این امر واقف شد .

کاربرد اصطلاحات علوم مزبور به خصوص علم پزشکی در ادب فارسی و مضمون آفرینی های بدیع و بکر در آثار شاعران گذشته ، دشواری هایی را در درک این آثار به وجود آورده که لازم است برای درک و فهم بهتر این آثار به شرح و توضیح این اصطلاحات به تفکیک حِرَف و مشاغل در آثار هر یک از شاعران،  پرداخته شود.

 ‌از میان شاعران پارسی گو، آثار عطّار نیشابوری با توجه به این که خود طبیب و داروسازی حاذق بوده و بیشتر عمر خود را در کنار شعر ، ‌به پیشه ی عطّاری و طبابت گذرانده است، از اهمّیّت وی‍ژه ای بر خوردار است . از آنجا که بر خلاف آثار شاعرانی چون مولوی، نظامی، خاقانی،‌ حافظ و ... آن گونه که باید،‌ در زمینه ی اصطلاحات طبّی و کاربرد آن در آثار عطّار نیشابوری تحقیق صورت نگرفته،‌ و با توجّه به علاقه ی خاصّ نگارنده به طبّ سنّتی و جای خالی این موضوع در بین تحقیقات انجام یافته در خصوص آثار عطّار نیشابوری، انگیزه ای پدید آمد تا پایان نامه ای با این موضوع تهیه گردد و جنبه های مجهول با این عنوان در آثار عطّار نیشابوری حلّ شود تا گرهی از کار برای استفاده کنندگان و محقّقان ادب فارسی در این زمینه گشوده شود،‌ باشد که خدمتی به جامعه ی ادب فارسی در خصوص درک اصطلاحات طبّی و معانی اشعار عطّار نیشابوری، همچنین مهارت های این عارف طبیب در طبابت و به کارگیری ماهرانه ی این اصطلاحات در آثارش ایفاد گردد. 

در این مقال به بررسی اصطلاحات طبّی یا پزشکی به تفکیک موضوع؛ یعنی : بیماری ها، داروهای درمانی، علائم بیماری، علائم زخم ، فلزّات و سنگ های معدنی، اصطلاحات مرتبط با طبّ و پزشکی، ابزار پزشکی، عطرّیات، توصیه های پزشکی، فرهنگ و باورهای دینی در حیطه ی درمان، بهداشت خانواده و اصطلاحات جنسی و ...‌ پرداخته و بعد از شرح هر یک از واژه ها و اصطلاحات پزشکی، در ذیل هر مورد شواهدی از کلیّة آثار عطّار، آورده شده است. که به نحوه و روند این پایان نامه در فصل اول  در بیان روش کار اشاره شده است.

با توجه به این که  آقای دکتر علی اکبر باقری خلیلی در کتاب « فرهنگ اصطلاحات طبّی در ادب فارسی» به بیشتر اصطلاحات طبیّ با مراجعه به کتب مهمّ و اساسی طبّ قدیم از جمله :‌ الحاوی، محمّد بن زکریای رازی،‌ الأبنیة عن الادویة  موفّق ابو منصور علی الهروی، تحفۀ حکیم مؤمنِ سیّد محمّد مؤمن تنکابنی، قانون در طبّ ِ شیخ الرئیس ابوعلی سینا،  قانونچة محمود بن محّد بن عمر چغمینی، خلاصة الحکمة محمّد حسین بن محمّد هادی القیلی العلوی، صیدنة ابوریحان بیرونی، هدایةالمتعلمین ابوبکر ربیع احمد الاخوینی البخاری،  ذخیرة خوارزمشاهی،‌ تنسوخ نام‍ۀ ایلخانی محمّد بن حسن توسی (خواجه نصیر الدین) ، ترجمۀ مفاتیح العلومِ ابو عبدالله محمّد بن احمد یوسف کاتب خوارزمی، مخزن الادویة عقیلی خراسانی و ...  اشاره کرده بود. لذا بنا به دلایل و مشکلاتی از قبیل کمی زمان ، و عدم دسترسی به کتب مرجع مزبور در بیشتر موارد به فرهنگ ایشان بسنده  شده است که به جاست در اینجا از زحمات ایشان تقدیر و تشکّر نمایم.

امید است که دشواری راه، پیچیدگی موضوع ، کاستی ها و لغزش های  قلمی و علمی نگارنده از دیدگان تیز بین مخاطبان و خواستاران مستور نماند و با تذکّر بجای و شایسته، رهنمون تعالی فکری این جانب باشند. اِنْ شاءَ اللهُ

عزیزان هم وطن که به مطالب پایان نامه بنده علاقه داشته باشند
بسیار خرسند خواهم شد کمکی کنم و مطالب کامل ان را در اختیار عزیزان قرار دهم

شماره تماس:[phone]